Lancia Beta: Niche product met breed aanbod

We blikken op verschillende manieren terug in de geschiedenis van de Italiaanse auto zoals je weet. Al dit fijne gemijmer kun je teruglezen onder het kopje ‘La Grande Storia’ maar het is alweer een tijdje geleden dat we ons laatste hoofdstuk met de gelijknamige titel hebben geschreven. Dat ging toen over de Lancia Beta, de eerste middenklasser waarmee het huis van Chivasso een serieuze comeback probeerde te maken, sinds het door gebrek aan succes werd overgenomen door Fiat. Daarom waren er behalve de meer alledaagse Berlina en Trevi, ook zelfs vier bijzondere ‘lifestyle’ modellen van afgeleid. Hieronder lees je hoe Lancia met al deze extra Beta varianten geen halve maatregelen nam om weer terrein te winnen. De firma uit Turijn zette hoog in en mikte met de Beta serie zelfs op een internationale doorbraak.

In ons eerste deel heb je kunnen lezen hoe het al moeilijk genoeg was voor Lancia om mensen in eigen land te overtuigen. De Beta was voor Lancia-klanten namelijk op z’n zachts gezegd even wennen. Konden modellen als de coupé en de HPE wel direct op meer fans rekenen? Het was in ieder geval een groot project dat de succesvolle Fulvia (Coupé) uit het geheugen van de mensen moest wissen. Al een paar maanden na de Berlina (autosalon van Turijn) presenteerde Lancia in 1972 op de show van Frankfurt de elegante Beta Coupé. Dit model had een loodzware opdracht voor de boeg met de Fulvia coupé als voorganger. De coupé stond op hetzelfde platform als de Berlina, dat voor de gelegenheid 19 cm was ingekort (2,35m). Misschien gaf Lancia juist daarom dezelfde ontwerper de opdracht. Piero Castagnero verwerkte, hoewel het verder een heel ander ontwerp is, dan ook heel bewust bepaalde herkenbare lijnen van de Fulvia.

De Beta Coupé vertoonde qua mechaniek, ophanging, remmen en motorisch, grote overeenkomsten met de Berlina en was alleen verkrijgbaar als 1600 of 1800. Het interieur was echter totaal onvergelijkbaar; Het dashboard was een stuk eenvoudiger en strakker dan in de ruime gezinswagen. Met meer klokjes (oliepeil, oliedruk, water, stroom) was het bovendien duidelijk dat het hier om een sportievere Lancia ging. Acht in totaal met een gele achtergrond. Opvallend waren ook de twee stoelen achterin, waardoor het een echte sportieve vierzitter was. De Coupé scoorde, meteen goed; Zo’n 12% van de productie was zelfs bestemd voor de Amerikaanse markt. In 1975 volgde net als bij de Berlina een eerste cosmetische aanpassing. De grille veranderde en motorisch werd de 1592 cc vervangen door de 1585 cc en verving de 2.0 de 1.8. De coupé had vanaf toen ook meer luxe te bieden zoals stuurbekrachtiging en elektrisch bedienbare ramen op de optielijst (later ook stuurbekrachtiging). Het dashboard werd wat conventioneler. Lancia durfde ondanks het bescheiden succes van de tweedeurs Beta, het verleden nog altijd niet helemaal los te laten; De Fulvia Coupé 1.3 werd pas in 1976 vervangen door een Beta variant met dezelfde 1300 als in de Berlina. Lancia maakte van deze coupé een economisch model met sterke vereenvoudigingen, zowel technisch als esthetisch. Zelfs de naam was anders; ‘Beta’ werd namelijk bij deze instapper weggelaten. Men had het over de ‘Lancia Coupé 1300′. In 1978 werd de derde serie van de Beta coupé gepresenteerd samen met een licht aangepaste Berlina. De Coupé kreeg zelfs een nieuwe motorkap met een iets verhoogd middengedeelte, waardoor de auto wat brutaler oogde. Met een zijspiegel, ruitenwissers en bumpers in zwart kunststof, paste de Beta Coupé zich aan, aan de laatste mode. De auto kreeg ook nieuwe speciaal ontworpen velgen. De 1300 ging van 1297 cc naar 1301 cc, zodat de veelal Italiaanse eigenaar iets harder mocht rijden. De snelheidslimiet was in Italië destijds namelijk verbonden aan de cilinderinhoud van de auto. Het model van eind jaren ’70 kreeg ook een veel moderner interieur qua dashboard, versnellingspook, stoelen, deurpanelen en stuur. Ondanks de toevoeging van meer kunststof oogt de Beta Coupé rijker. Zo’n 1400 exemplaren van deze derde serie coupé, werden in de Seat fabriek in Pamplona gebouwd. In 1981 verschenen de 2.0 i.e. en de 2.0 VX (Volumex, 135 pk). Deze laatste serie met nieuwe Lancia grille werd nog in Chivasso gebouwd terwijl de Berlina al met pensioen was gegaan. Deze versie had een kleine spoiler op de kofferklep en een spoilerlip onder het frontaal. De VX is behalve de badge in de grille ook te herkennen aan de asymmetrische verhoging vooraan de motorkap om ruimte te geven aan de volumetrische compressor. Na meer dan 10 jaar (1984) ging de Beta Coupé pas uit productie.

De Beta HPE spreekt van alle Beta varianten misschien wel het meest tot de verbeelding; Sportief, stijlvol, praktisch en vooral erg mooi. De High Performance Estate kent z’n oorsprong op de tekentafel van Pininfarina. De lengte komt met 2,54m overeen met die van de Berlina. Tot aan de B stijl komt de aantrekkelijke  HPE exact overeen met de Coupé. De achterzijde met grote klep vormt een heel modern en uniek design. De HPE zag pas in 1975 het levenslicht en had echt als doel om een sportieve vrijtijdsauto te zijn met een zeer praktische kant. Praktisch was deze Beta zeer zeker, want dankzij een neerklapbare achterbank bood de toch vrij compacte auto behoorlijk wat bergruimte. De HPE was aan de voorzijde enkel te herkennen aan omlijsting om de dubbele koplampen. Het interieur was op de achterbank na, vrijwel identiek aan die van de Coupé. De HPE was een doordachte auto, dat blijkt bijvoorbeeld uit de lamellen aan de binnenzijde van de grote schuine achterruit. Hierdoor waren de inzittenden beschermd tegen de zon en had de bestuurder toch voldoende zicht naar achteren. De lamellen vormden misschien ook de inspiratie voor de heel herkenbare kunststof afdekkappen op de C stijlen. Ook dit detail gaf de HPE in 1975 een zeer modern voorkomen. Ook de HPE verscheen eerst alleen als 1600 en 1800. Van de 1600 werden er zo’n 2500 gebouwd, 1400 stuks als 1.8 voor de Amerikaanse markt en minder dan 350 1.8 versies voor de Europese markt. Daarna volgden de nieuwe motoren in de vorm van de 2.0 en een 1600 van 1585 cc i.p.v. 1592 cc. De tweede serie van de HPE kwam overeen met de updates van de Coupé. Dit geldt ook voor de derde en vierde serie. Er werden 1350 2.0 liter modellen gebouwd in Spanje. En ook de HPE sloot af met 2.0 injectie motor en de aantrekkelijke VX. De vierde serie veranderde van naam, HPE werd H.P.Executive (net als de Delta Executive vandaag). Deze was vooral aan de achterzijde herkenbaar aan de voor Lancia typische brede sierstrip met typeaanduiding van geborsteld aluminium onderaan de achterklep, die de nieuwe Delta in die tijd ook had (evenals Beta Berlina, Trevi en Gamma).

De Beta Spider is een meer markante verschijning en eveneens een ontwerp van Pininfarina maar geproduceerd door Zagato in Milaan vanaf 1974. Het model is ondanks de naam geen echte Spider, maar meer een ‘Targa’ model zoals we dat kennen van Porsche. Deze specifieke vormgeving kwam vooral in deze tijd voor in verband met de Amerikaanse wetgeving. Samen met bijvoorbeeld de Fiat X1/9 was dit ietwat vreemde Lancia model dan ook vooral voor de Amerikaanse markt bestemd als lifestyle cabrio. De updates van de Spider volgden tegelijk met die van de Coupé en de HPE. Tussen 1974 en 1975 werden door Zagato 750 exemplaren vervaardigd met 1.6 of 1.8 motor. Daarna ging bij meer vraag de productiekraan verder open en werden er vanaf de tweede serie zo’n 3000 gebouwd met 1.6 of 2.0. De derde serie begon in 1979 als ‘2.0 Special’ (88 pk) speciaal voor Amerika waar de vraag het hoogst bleef. Zagato vierde met dit model haar 50 jarige bestaan. Deze versie was te herkennen aan de zwarte lak en velgen met een gouden striping op de zijkant. De vierde serie heette ook ‘Special’ en had een injectiesysteem en een vermogen van 110 pk. De Spider verscheen nooit met VX motor. De Beta Spider ging net na de Beta Berlina met pensioen in 1982. De Trevi, Coupé en HPE bleven dus nog in dienst tot 1984.

Ondanks de vele kritiek op de Beta vanwege het verkeerde DNA en het verkeerde plaatwerk, is mede dankzij de grote diversiteit, de Beta wél tot op de dag van vandaag het meest wereldwijd ge-exporteerde model van Lancia ooit. Zo’n 21.000 stuks vonden in totaal bijvoorbeel een Amerikaanse eigenaar. Ook qua productie een mondiaal model, want de Beta werd behalve in Italië ook in Spanje, Zuid Afrika en Thailand samengesteld. Voor ons is de moraal van dit verhaal dat Lancia met een dergelijke inzet dus wel degelijk een merk van formaat kan zijn. De nieuwe koers voor het merk kan dus een definitieve doorbraak betekenen (ook al betreft het buiten Europa dan Chrysler). En de Beta Montecarlo zul je je afvragen? Dat is een verhaal apart dat ooit begon met Fiat en Pininfarina en waar we voor nu alleen nog wat foto’s aan wijden.

[nggallery id=538]