Fiat 500: Al 55 jaar vaandeldrager van de Italiaanse auto-industrie (deel 3)

Het is de zomer van 1957; Fiat heeft een nieuwe volksauto in de showroom staan voor een prijs van 465.000 lire. De auto is in feite een tweezitter met achterin een eenvoudig plankje waarop wat extra bagage kan worden geplaatst. In totaal heeft de Nuova 500 een ruimte voor zo’n 70 kg aan bagage. De 500 is 2,97 m lang, 1,32 m breed en 1,325 m hoog, met een wielbasis van 1,84 m. Het is een voertuig met een lediggewicht van 470 kg. De nieuweling is een modern rond wagentje dat qua vorm veel aan een ei doet denken. Evenals bij de Topolino, heeft Fiat de auto voorzien van een linnen dakje over de gehele lengte van het voertuig en zelfmoorddeuren. Het loopt zelfs door over de achterzijde, voorzien van een kleine kunststof achterruit. Het ontwerp wordt direct dermate gewaardeerd, dat Dante Giacosa in 1959 er te Rome een prijs voor in ontvangst mocht nemen, het prestigieuze ‘Compasso d’Oro’ (deze prijs wordt nog altijd uitgereikt en werd eveneens toegekend aan de huidige 500). De Fiat Nuova 500 is voorzien van een luchtgekoelde achterin geplaatste tweecilinder (viertakt) benzinemotor in lijn. Het is de eerste in z’n soort en heeft 13 pk (CV=Cavallo Vapore) volgens het Italiaanse CUNA principe (Commissione Tecnica di Unificazione nell’Autoveicolo). Het blok is gekoppeld aan een enkelvoudige droge plaatkoppeling met (ongesynchroniseerde) transmissie met vier versnellingen, waarvan de tweede, derde en vierde extra soepel zijn te bedienen dankzij schuin vertande constant-mesh tandwielen. De 500 is voorzien van een hydraulische rem op alle vier wielen. De ophanging is voorzien van onafhankelijk voor (met dwarse bladveren) en achtervering (met schroefveren) en hydraulische telescoop-schokbrekers rondom. De 500 die in de volksmond vaak ‘Cinquino’ werd genoemd, is na de 600 de tweede (achterwielaangedreven) Fiat met motor achterin. De auto heeft een top van 85 km per uur en een verbruik van 4,5 liter per 100 km. De bezinetank bevindt zich voorin en heeft een inhoud van 20 liter.

[nggallery id=859]

De eerste editie met typenaam ‘Nuova 500’ werd dan misschien wel esthetisch gewaardeerd, Fiat had zich echter verkeken op de publieke opinie wat betreft de spartaanse uitrusting. Deze viel niet echt in goede aarde. Een stijlvolle presentatie met veel publiciteit kon daar weinig aan veranderen. Ook al zat de beeldschone Mariella Giacosa, de dochter van de ingenieur zelf, tijdens een fotoshoot achter het stuur van de charmante open 500. De 500 werd als eerste in de Viminale tuinen te Rome aan toenmalig premier Adone Zoli getoond op 1 juli 1957. De dag erna volgde een traditionele presentatie op het Circolo Sporting di Torino, in aanwezigheid van alle prominenten van Fiat, inclusief Gianni Agnelli. Te spartaans dus wat de meeste Italianen betreft, vanwege de afwezigheid van afwerking in chroom en dito wieldoppen. De stalen velgen waren crème-kleurig gespoten (met nieuw soort 12 inch banden) en had vier goed zichtbare bevestigingsbouten. De bediening van de verlichting kon enkel worden uitgevoerd met de sleutel in het contact (in zes standen). De ramen konden niet open op de kleine inklapbare zijruitjes na. Wanneer deze helemaal open stonden, konden ze de bestuurder behoorlijk hinderen tijdens het sturen. Als het dak dicht was, waren deze kleine driehoekige zijruitjes samen met de twee luchtinlaten onder de koplampen (voor toevoer via twee kanalen door de bagageruimte richting de cabine), de enige openingen voor luchttoevoer. Onder het dashboard zaten twee openingen voor de ventilatie. Vanaf oktober 1959 werd de luchtinlaat herzien, omdat richtingaanwijzers aan de voorzijde verplicht werden en dus onder de koplampen werden geplaatst. Ruitverwarming tegen ijsvorming en en witte zijkanten van de banden waren optioneel, evenals de lakkleur Blu Scuro 456. De krik in de kofferruimte zat in een eenvoudige tas en de ruitenwisser-bediening was enkel goed voor de halve beweging, waardoor het wel erg op een handbediende variant leek, wat niet ideaal was tijdens een flinke bui. De bekleding van het interieur was zeer minimalistisch. Maar waar het publiek misschien nog wel het meeste aan moest wennen was het lawaai van de motor bij hogere toeren en de sterke vibraties bij de lagere en het feit dat er maar twee zitplaatsen zijn. Fiat leek de veeleisende klant overigens zelf gecreëerd te hebben dankzij de veel rijkere in 1955 geïntroduceerde 600. Deze had wel vier zitplaatsen en een sterkere 633 cc 21,5 pk motor met een top van 95 km per uur. Dat een standaard 600 maar 125.000 lire meer moest kosten dan een Nuova 500, was ook niet echt in het voordeel van de eerste serie.

httpvh://youtu.be/E0-e4xWDLRU

Daarom kwam Fiat al drie maanden na de lancering met een verbeterde versie, die op de autosalon van Turijn in november 1957 werd gepresenteerd in de twee uitvoeringen ‘Normale’ en ‘Economica’. Hoewel de namen anders doen vermoeden gaat het om rijker uitgeruste versies. Vanaf dat moment was de 500 voorzien van een achterbank en kon je ‘m aanschaffen vanaf 490.000 lire. Iets duurder dus, maar beter uitgerust met onder meer in chroom omrande koplampen en bedienbare zijramen en optioneel verkrijgbaar met windschermpjes en chromen strip op de zijkant (onder de portier). Ook is de bediening in het interieur van een ander orde, zijn er voortaan wieldoppen in chroom en staat de typeaanduiding op de achterzijde. Het linnen roldak is voortaan korter en de achterkant wordt hoger met een permanente achterruit. De motor heeft vanaf dat momenten een vermogen van 15 pk en de top is voortaan 90 km per uur. Het verschil met een 600 is no maar 100.000 lire, maar de nieuwe verhoudingen worden voortaan door de klanten veel beter geaccepteerd.

Vanaf de halverwege 1958 doet de Sport versie z’n intrede, aanvankelijk met gesloten dak (vanaf 560.000 lire), maar later ook met linnendak (vanaf 495.000 lire) en geheel zwarte banden. De zijkant was voorzien van een kenmerkende rode streep en soms had de Sport een geheel rode motorkap. Vanaf 1959 was de sport voorzien van rode kunststof bekleding, geheel zwarte banden. De motor van de Sport heeft 499,5 cc en een vermogen van 22,5 pk. De top van dit model komt op 105 km per uur en het verbruik op 4,8 l per 100 km. De achterbank wordt op de Sport opnieuw weggelaten. Van de Nuova 500 zijn er van 1957 tot 1960 meer dan 181.000 stuks geproduceerd.

In 1960 arriveerde de elegante en praktische 500 Giardiniera met grote achterklep (vanaf 565.000 lire). Om deze auto te kunnen bouwen paste Fiat een 499,5 cc motor met 17,5 pk (top van 95 km per uur) en een verbruik van 5,2 l per 100 km aan, aan de nieuwe architectuur. De tweecilinder ligt dwars achterin de Giardiniera en is platter. Technici van Fiat noemen het de ‘platvis’ uitvoering van de beroemde viertakt. Dat de motor van goede kwaliteit is blijkt uit het feit dat Fiat eind jaren ’80 en begin jaren ’90, dit blok opnieuw gebruikt voor de laatste versie van de 126 (De ‘Bis’ met grote achterklep) en de eerste versie van de Cinquecento (1991). De Giardiniera is 10 cm langer dan de normale 500 met een totale lengte van 3,182 m. Het lediggewicht komt op 555 kg. De bagageruimte neemt met 40 kg toe en de Giardiniera heeft uiteraard ook een achterbank. Maar de Giardiniera kan ook fungeren als echt ruimtewonder dankzij een neerklapbare achterbank en voorstoel. De bagageruimte komt dan op een maximum van 200 kg. In de eerste jaren wordt de 500 Giardiniera nog als Fiat in geproduceerd in Mirafiori, maar vanaf 1966 wordt het een in het Milanese Desio gefabriceerde Autobianchi. Van de Giardiniera zijn uiteindelijk 327.000 stuks geproduceerd.

[nggallery id=860]

Vanaf 1960 volgde de 500D de ‘Nuova’ op (vanaf 450.000 lire). Het blok heeft voortaan 499,5 cc, en heeft dus voortaan de variant van de Sport onder de achterklep zij het met 17,5 pk en en top van 95 km per uur (verbruik van 4,8 l p er 100 km). De Sport staat voortaan niet meer op de lijst. De 500D weegt 500 kg. De toename van het gewicht heeft vooral met de betere uitrusting te maken en de toepassing van meer solide materialen. De auto is vrijwel identiek en heeft nog altijd portieren die in tegengestelde richting opendraaien. De richtingaanwijzers aan de achterzijde en de zijkant hebben voortaan het design van de Giardiniera en de achterlichten zijn eveneens aangepast. De zijkanten van de banden krijgen opnieuw een witte omranding en de omvang van de kofferruimte voorin neemt met 2 liter toe dankzij een lichte aanpassing van het ontwerp. De rugleuning is voortaan neerklapbaar, evenals in de Giardiniera. De 500D is 642.000 maal geproduceerd en werd in 1965 vervangen.

De 500F volgt de 500D op en verschijnt vanaf maart 1965 op de markt (vanaf 475.00 lire). Een grote verandering zijn de portieren die voortaan de scharnieren aan de voorzijde hebben zitten, die tevens niet langer zichtbaar zijn. De transmissie wordt gemoderniseerd met verbeteringen aan de koppeling en het differentieel. De motor heeft voortaan 18 pk en nog altijd 499,5 cc. Fiat voert voortaan een gamma met een basisversie (‘Base’), de 500F en vanaf 1968 ook de rijker uitgeruste 500L, oftewel de 500 Lusso (vanaf 525.000 lire). Alle drie worden nog altijd in Mirafiori geproduceerd. De meest Spartaanse 500’s verdwijnen langzaam uit beeld, omdat men de 500 steeds meer als een statussymbool ziet, of zoals we tegenwoordig zouden zeggen, een lifestyle-voertuig. De 500L wordt dan ook een echte wannhave met karakteristieke bumpers in chroom met een extra gebogen stang aan voor- en achterzijde waardoor de auto voortaan 3,025 m lang is in plaats van de 2,970 m van de 500F. Het lediggewicht gaat naar 530 kg. De Lusso is ook goed te herkennen aan totaal andere meer grote koplampen (en richtingaanwijzers) en nieuwe achterlicht-units. De ‘L’ staat voor een duidelijk nieuwe lijn een heeft een nieuw vierkant logo op de voorzijde zonder typische esthetische grille en ‘snor’. De 500L heeft ook een chromen strip om het gootje voor de afwatering. Maar er zijn meer veranderingen zoals het ontwerp van het stuur dat nu van duurdere materialen is voorzien. Ook het dashboard krijgt een make-over en de stoelen worden zelfs van Skai leer voorzien, meestal lichtbruin of rood. De stoelen zijn voortaan comfortabeler en het interieur telt meerdere en grotere opbergvakken. Deze weelde is echter de inleiding naar het einde van de 500, want vanaf 1972 doet de nieuwe 126 z’n intrede en zal de 500 voortaan alleen nog als meer basale 500R verkrijgbaar zijn. Van de 500F en 500L werden tezamen bijna 2,3 miljoen exemplaren gemaakt.

De 500R (‘Rinnovata’ wat ‘vernieuwd’ betekent) vormt het laatste hoofdstuk in een succesvolle reeks (vanaf 600.000 lire). Vanaf 1972 zien we dat de Fiat 500 een 594 cc motor heeft, die bedacht was voor de nieuwe moderne 126. Het verschil met het blok in de opvolger, is dat de krachtbron in de 500 19 pk heeft in plaats van 23. De transmissie blijft gelijk en de topsnelheid komt nu op 100 km per uur. De 500R is dus Spartaanser en heeft bijvoorbeeld karakteristieke stalen velgen waaraan je een ‘R’ direct zult kunnen herkennen. Het interieur is veel eenvoudiger dan voorheen, met het stuur dat geheel uit zwart kunststof is opgetrokken. Je zou kunnen stellen dat de 500R terug is gegaan naar het oorspronkelijke idee van de Nuova 500 uit 1957. Er werden van de 500R 340.000 stuks gebouwd totdat in 1975 de productie stopte. De nieuwe moderne fabriek van SicilFiat in Termini Imerese -destijds een van de modernste fabrieken in Europa- had de eer om de laatste 500 serie te produceren en was eveneens verantwoordelijk voor de 126, die later ook in Polen geproduceerd zou worden. Het was het slotstuk van de populairste Fiat ooit.

Al die jaren werd er in de Milansese deelgemeente Desio eveneens aan de 500 gewerkt onder Autobianchi vlag. De nieuwe firma als opvolger van de fietsfabriek van oprichter Edoardo Bianchi, is in1955 opgericht als naoorlogs project voor wederopbouw in samenwerking met Pirelli en Fiat. In januari van dat jaar tekenden Fiat directeur Vittorio Valletta, Pirelli topman Alberto Pirelli en nakomeling en Bianchi directeur Giuseppe Bianchi het contract voor een nieuwe autofabriek aan de Viale Lombardia in Desio nabij Milaan. De eerste vrucht in de vorm van de Bianchina werd in 1957 gepresenteerd en door dezelfde ondernemers gevierd in het ‘Museo della Scienza’ te Milaan (foto onder).

Vanaf 1967 werd het geheel overgenomen door de firma uit Turijn. Ook de Bianchina komt van de tekentafel van Dante Giacosa en is een duurdere meer chique variant op de Nuova 500. Na een Berlina volgde ook de meer bekende Bianchina Panoramica stationwagon, met uiteraard de 500 Giardiniera als basis. De Bianchina Cabrio met linnen kap sprak het meest tot de verbeelding en werd van 1957 tot 1961, minstens 9000 keer geproduceerd in verschillende series (Trasformabile 1,2,3, Cabriolet D,F). Later werd deze vervangen door de 500 Giardiniera met eigen logo, die tot in de jaren ’70 in productie zou blijven. Naast de varianten op basis van de 500, kon Autobianchi zich vervolgens dankzij Fiat-techniek, ook ontwikkelen met de bouw van grotere gezinswagens zoals de Primula (deelde de unieke basis met de Fiat bus 238) en een open elegante auto, de Stellina (op basis van de 850). Vervolgens volgde ook de A111 (op basis van de 124 en 128). Het grote succes van Autobianchi kwam echter pas vanaf de ontwikkeling van de A112 (op basis van de 127), die later zou worden ondergebracht bij Lancia, het beroemde luxemerk dat inmiddels eveneens bezit werd van Fiat. Autobianchi vormde met vaak duurdere kleine stadswagens -wat ook al de opzet van de Bianchina was- een natuurlijk aanvulling op het merk uit Chivasso. Lancia werd hierdoor voor het eerste producent van compacte auto’s en zou dat met Y10, Y en Ypsilon ook blijven doen tot op de dag van vandaag. Autobianchi ging in de periode van de 500 van een schamele productie van 141 auto’s in 1957, naar 74.397 stuks in het jaar 1970.

[nggallery id=861]